Kara Delik LID-568’in Keşfi
Science Daily dergisinin haberine göre, LID-568 adı verilen bu olağanüstü kara delik, Uluslararası Gemini Gözlemevi ile ABD Ulusal Bilim Vakfı (NSF) NOIRLab gök bilimcilerinden Hyewon Suh liderliğindeki bir ekip tarafından tespit edilmiştir. Gök bilimciler, kısa ömürlü LID-568’in, Büyük Patlama‘dan sadece 1,5 milyar yıl sonra, teorik sınırın 40 katından fazla bir hızla madde tükettiğini keşfetmişlerdir.
Araştırmada, LID-568’in “şöleninin”, süper kütleli kara deliklerin evrenin ilk dönemlerinde nasıl oluştuğuna dair önemli ipuçları sağladığı vurgulanmıştır.
Chandra ve JWST Verilerinin İncelenmesi
Ekip, Chandra X-ışını Gözlemevi’nin 4 bin 16 X-ışını kaynağını incelediği araştırmadan elde edilen verileri kullanarak, bir gök adayı detaylı bir şekilde araştırabilmek için James Webb Uzay Teleskobu (JWST) verilerine başvurmuştur. Bu çok parlak X-ışını yayan gök adasının zayıf kızılötesi ışıkları, JWST’nin hassas kızılötesi spektrometresi (NIRSpec) tarafından yakalanmıştır.
NIRSpec verilerini inceleyen ekip, merkezdeki kara deliğin çevresinde son derece yüksek parlaklık ve beklenmedik güçlü gaz çıkışları keşfetmiştir.
LID-568’in Madde Yutma Hızı
Bu çıkışların hızı ve boyutu, ekibin LID-568’in kütlesel büyümesinin tek bir hızlı birikim döneminde meydana gelmiş olabileceği sonucuna ulaşmasına yol açmıştır. Suh ve ekibi, parlaklık seviyesinden hareketle, LID-568’in, “Eddington Limiti” denilen ve bir kara deliğin maksimum parlaklığını belirleyen, aynı zamanda yutabileceği en fazla madde ile sıcaklığın oluşturduğu dışarı doğru basıncın dengede kaldığı kütle sınırını gösteren limitin 40 katı bir oranda maddeyle beslendiğini keşfetmiştir.
Bu bulgular, şimdiye kadar gözlemsel doğrulaması olmayan süper kütleli kara deliklerin, evrenin ilk yıldızlarının ölümü (hafif tohumlar) veya gaz bulutlarının içeri doğru çökmesiyle (ağır tohumlar) meydana gelen küçük kara delik “tohumlarından” oluştuğuna dair teorilere yeni bir bakış açısı sunmaktadır.
Kara Deliklerin Beslenme Dinamikleri
Suh, “Süper Eddington birikimli bir kara deliğin keşfi, kara deliğin ‘hafif veya ağır tohumdan’ kaynaklanıp kaynaklanmadığına bakılmaksızın, kütle büyümesinin önemli bir kısmının tek bir hızlı beslenme dönemi sırasında gerçekleşebileceğini göstermektedir” şeklinde ifade etmiştir.
Araştırmanın ortak yazarlarından Julia Scharwachter ise, “Bu olağanüstü durum, Eddington Limiti’nin üzerindeki hızlı beslenme mekanizmasının, evrenin bu kadar erken dönemlerinde neden bu kadar ağır kara delikleri gördüğümüzün olası açıklamalarından biri olduğunu göstermektedir” demiştir.
Gök bilimciler, bu keşifle birlikte Eddington Limiti’nin aşılabileceğini ve LID-568’de gözlemlenen güçlü gaz çıkışlarının, aşırı birikimin ürettiği yüksek enerji için bir tahliye vanası görevi görerek sistemin kararsız hale gelmesini önlediğini değerlendirmektedir.
Araştırma, “Nature Astronomy” dergisinde yayımlanmıştır.
İlk yorum yapan olun