Japonya ve ABD’nin Uzay Araştırmaları: XRISM Misyonu
Japonya Uzay Araştırma Ajansı (JAXA) ile ABD Havacılık ve Uzay Ajansı’nın (NASA) iş birliğiyle başlatılan ‘X-Ray Görüntüleme ve Spektroskopi Misyonu (XRISM)’, yaptığı ilk gözlemlerle kara deliklerin nasıl oluştuğu ve etrafındaki maddelerin dinamikleri hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. “Space.com” internet sitesine göre, XRISM’in ilk gözlemleri, galaksilerin hızını ve yapısını incelemek amacıyla gerçekleştirildi.
XRISM, dünyadan yaklaşık 62 milyon ışık yılı uzaktaki bir kara deliğin daha önce görülmemiş detaylarla incelenmesine olanak tanırken, aynı zamanda büyük bir yıldızın “ölümüne” işaret eden süpernova kalıntılarının dinamiklerini de ortaya koymuştur.
Kara Deliklerin Gizemini Çözmek
Bu kara delik, Güneş’ten yaklaşık 30 milyon kat daha fazla kütleye sahip olup çevresindeki madde üzerinde güçlü bir yer çekimi etkisi yaratmaktadır. Yapılan incelemelerde, yaklaşık 160 bin ışık yılı uzaktaki “N132D” adlı süpernova kalıntılarında ve kara delikte plazmanın baskın etmen olduğu belirlenmiştir.
Önemli Gözlemler ve Sonuçlar
XRISM’in plazmanın yaydığı yüksek enerjili X-ray ışınlarını gözlemleme yeteneği, astronomların evrenin en güçlü ve karmaşık bölgeleri hakkında yeni bir anlayış geliştirmelerine yardımcı olmaktadır. XRISM araştırmacılarından Matteo Guainazzi, yaptığı açıklamada, bu yeni gözlemlerin kara deliklerin çevresindeki madde ile ilişkisini anlamanın yanı sıra büyük kütleli yıldızların yaşam döngüsü hakkında yenilikçi bir perspektif sunduğunu ifade ederek, “Bu durum, misyonun yüksek enerjili evreni keşfetme konusundaki olağanüstü yeteneklerini gözler önüne seriyor.”
Dev Kara Deliklerin Fotoğrafları
Öte yandan, Samanyolu Galaksisi’nin merkezindeki dev kara deliğin ilk fotoğrafı da çekilmiştir. Olay Ufku Teleskobu (EHT) tarafından elde edilen görüntü, Sagittarius A* adı verilen bu kara deliğin Güneş’ten neredeyse 4 milyon kat daha büyük olduğunu göstermektedir. Fotoğraf, kara deliğin etrafındaki yüksek ısılı gazların oluşturduğu halka şeklindeki ışığı gözler önüne sermektedir.
- Fotoğrafta görülen bu halkanın çapı yaklaşık 60 milyon kilometredir.
Dünyadan Uzaklık ve Kara Deliklerin Tanımı
Dünya’dan yaklaşık 2000 ışık yılı uzakta, gökyüzünün Kartal (Aquila) Takımyıldızı bölgesinde keşfedilen en büyük kütleli kara delik, astronomlar için büyük bir merak konusu olmuştur. Kara delikler, uzayda hiçbir maddenin ve ışığın kaçamayacağı kadar güçlü kütle çekim alanlarıdır. Astronomik tanımına göre, kara delikler, büyük kütleli yıldızların süpernova patlaması ile yok olması sonucu oluşan, bilinen en sıkışık gök cisimleri olarak kabul edilir.
Kara Deliklerin Karakteristik Özellikleri
Kara delikler aslında ölü yıldızlardır; çünkü yeterince büyük kütleli yıldızların yakıtı tükendiğinde, kendi üzerine çökerler ve bir kara delik meydana getirirler. Kara deliklerin olay ufku olarak bilinen bölgelerinde, kütle çekim kuvveti öyle güçlüdür ki, bu noktadan itibaren ışık dahi kara deliğin çekiminden kaçamaz. Işığın kaçamaması nedeniyle, gözle görünür ışımaları yoktur ve bu sebepten “kara” olarak adlandırılırlar.
Neden Kara Delikler Siyahtır?
Bir cismin rengi, üzerine düşen ışığın hangi dalga boylarının geri yansıdığına bağlıdır. Örneğin, bir yaprağın yeşil olmasının nedeni, üzerine düşen ışık dalga boyları arasından yeşil dalga boyunu en fazla geri yansıtmasıdır. Siyah renk ise ya ortamda hiç ışık olmaması ya da cisme ulaşan tüm görünür ışığın soğurulması sonucu oluşur.
Ancak kara deliklere ulaşan ışık geri yansımaz; kütle çekim kuyusu o kadar büyüktür ki, ışık kara deliğin ufkundan dışarı çıkamaz. Bu nedenle, bir kara deliğe baktığınızda gözünüze hiçbir ışık ulaşmadığı için, algıladığınız şey sadece siyahtır. Yani, aslında gördüğünüz şey bir siyah cisim değildir; gözlerinizin hiçbir şey göremediği için, algılayış biçiminiz nedeniyle onu siyah olarak yorumlarsınız. İşte bu yüzden kara delikler gözlemcide hiçbir ışık yansıtmadıkları için, simsiyahtırlar.
