Türkistan: Tarih ve Kültürün Buluşma Noktası
Tarihi kaynaklar ışığında, 2000 yıl öncesine dayanan geçmişiyle Türkistan, eski adıyla “Yesi”, Türk kültürünün ve tarihinin önemli merkezlerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Bu şehir, ünlü Türk sufi Hoca Ahmed Yesevi’nin doğup yaşadığı yer olarak bilinir.
Türkistan bölgesi, İslam’ın ilk izlerini taşıyan Arslan Baba Türbesi ve antik Otrar kenti gibi tarihi yapıları da içinde barındırmaktadır. Kazakistan’ın UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınan ilk eseri olan Yesevi Türbesi, 14. yüzyılda Emir Timur tarafından inşa ettirilmiş olup, Türkistan’ın en görkemli yapılarından biridir. Bu türbe, 1993’te başlayan restorasyon çalışmaları ile Türkiye tarafından yenilenmiştir. Ayrıca, 1992’de temelleri atılan Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, şehir için büyük bir önem taşımaktadır. Türkistan’ın modernleşme ve gelişme çabalarında Türkiye’den gelen girişimcilerin katkıları da göz ardı edilmemelidir.
Türkistan’da, Hoca Ahmet Yesevi Türbesi’nin yanı sıra birçok tarihi eser, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) tarafından restore edilmiştir. Türkistan Bölgesi Kültür ve Turizm Başkanlığı’nın verilerine göre, geçen yıl 120 bin 344 ziyaretçi şehirde konaklamıştır. Bu yılın ilk altı ayında ise konaklayan kişi sayısı 59 bin 248 olarak belirlenmiştir. Hoca Ahmet Yesevi Türbesi’ne gelen ziyaretçi sayısı ise 9 ayda 532 bin 285 kişiye ulaşmıştır.
“Türkistan: Muazzam Bir Coğrafya”
Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi’nde tarih bölümü öğretim görevlisi olan Eren Akdeniz, Türkistan’ın en önemli isminin “Pir-i Türkistan” olarak anılan Hoca Ahmet Yesevi olduğunu vurgulamaktadır. Akdeniz, Yesevi’nin tüm Türk coğrafyası için tarihi ve fikri açıdan büyük bir öneme sahip olduğunu belirtmektedir.
Moğolların efsanevi anlatımlarında yer alan büyük Otrar faciasının Türkistan’a çok yakın bir bölgede gerçekleştiği bilgisi de dikkat çekicidir. Akdeniz, Sauran, Atabay ve Kentau’daki Kara Dağlar gibi önemli yerleşim alanlarının da Türkistan bölgesinde bulunduğunu ifade etmektedir. Türkistan, tarih boyunca önemli olaylara tanıklık etmiş ve büyük medeniyetlerin dönüşümünü gözlemlemiş muazzam bir coğrafyadır.
- Türk kültürünün derin izlerini taşıyan Oğuz boyunun Sırderya’ya yerleştiğini belirtmektedir.
- Sırderya boyunca günümüzde varlığını sürdüren Oğuz şehirlerinin yanı sıra, Türkistan’ın hemen dışında Dede Korkut’un anıtının bulunduğunu aktarmaktadır.
- Dede Korkut’un mezarının Sırderya’nın kenarında olduğu ve sel nedeniyle kaybolduğu anlatılmaktadır.
Türkistan coğrafyası, tarih boyunca hem Türk kültürü hem de dünya medeniyetine katkıda bulunan önemli şahsiyetler yetiştirmiştir. Bu nedenle, Türkistan mutlaka görülmesi gereken bir yer olarak öne çıkmaktadır.
“Türbenin Yapımı ve Önemi”
Tur rehberi İsmail Ömer Ali, Türkistan’da kabri bulunan Hoca Ahmet Yesevi’nin Anadolu’nun Türkleşmesine büyük katkılar sağladığını ifade etmektedir. Ali, Yesevi’nin çocukluğundan itibaren iyi bir eğitim aldığını ve Yusuf Hemedani’den dini ve tasavvufi ilimleri öğrendiğini aktarmaktadır. Hoca Ahmet Yesevi, birçok ilim insanının yetişmesine de öncülük etmiştir.
Ali, Yesevi’nin “Divan-ı Hikmet” adlı önemli eserini çilehanede kaleme aldığını ve burada 60 yıl yaşadığına dair rivayetlerin bulunduğunu belirtmektedir. Yesevi’nin vefatından yaklaşık 200 yıl sonra, Timur İmparatorluğu’nun kurucusu Emir Timur, Yesevi’ye olan saygısını göstermek amacıyla bugünkü Yesevi Türbesi’ni inşa ettirmiştir. Türbenin yüksekliği 41 metre olup, içerisinde yemekhanesi, kütüphanesi ve medresesi bulunmaktadır. Bu bölümlerin tümü günümüzde de aktif olarak kullanılmaktadır.
Türbenin yapımına 1386’da başlanmış olup, yapımında hiç su kullanılmamıştır. Yapı, pişirilmiş tuğlalardan inşa edilmiştir ve üzerine at sütü kımız ile devenin sütü mayalanarak inşa edilmiştir.
Hoca Ahmet Yesevi Türbesi’nde ziyaretçilere rehberlik yapan Nurakhmetova Karlygash, “Hoca Ahmet Yesevi Türbesi sayesinde şehrimiz daha güzel bir hale geldi. Tüm Türkleri şehrimize ve türbeyi ziyaret etmeye bekliyoruz” şeklinde duygularını ifade etmektedir.
