Lockheed Martin tarafından üretilen F-35 savaş uçakları, modern savaşın simgesi haline gelmiş bir mühendislik harikası olarak tanınsa da, son yıllarda yaşanan güvenilirlik ve bakım sorunları ile sıkça gündeme gelmektedir. Bu yüksek teknoloji ürünü uçakların kazaları, tasarım ve üretim süreçlerinde bazı eksiklikler olduğuna dair endişeleri artırmaktadır. Örneğin, California’daki donanma envanterinde bulunan bir F-35’in düşmesi, bu tartışmaları yeniden gündeme taşıdı. 2018’den bu yana, F-35’lerin karıştığı 10’dan fazla ciddi kaza, bu uçakların güvenlik standartlarını sorgulatmaktadır. F-35 savaş uçaklarının geçmişte yaşadığı kazalar, bu araçların güvenlik ve dayanıklılık konularında ne denli sorunlar yaşadığını gözler önüne sermektedir. İşte bu kazalardan bazıları:
- 28 Eylül 2018: ABD ordusuna ait bir F-35B savaş uçağı, South Carolina kıyılarında eğitim uçuşu sırasında düştü. Pilot, fırlatma sistemiyle güvenli bir şekilde uçaktan çıkmayı başardı; kazanın nedeni motor yakıt tüpünün patlaması olarak belirlendi.
- 9 Nisan 2019: Japonya Hava Kuvvetleri’ne ait bir F-35A, eğitim tatbikatı sırasında kayboldu. Uçağın Pasifik Okyanusu’na düştüğü ve hayatını kaybeden pilotun cesedine aylar sonra ulaşıldığı açıklandı.
- 19 Mayıs 2020: Florida’daki Eglin Hava Kuvvetleri Üssü’ne zorunlu iniş yapan F-35, devrildi ve alev alarak kullanılamaz hale geldi. Kazanın nedeni, iniş sırasında kontrolsüz hız ve uçuş kontrolündeki sorunlar olarak tespit edildi.
- 29 Eylül 2020: Bir F-35, havada yakıt ikmali esnasında tankerle çarpışarak kaza yaptı. Pilot kendini fırlatarak kurtulurken, düşen uçak kullanılamaz hale geldi.
- 17 Kasım 2021: İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri’ne ait bir F-35B, HMS Queen Elizabeth uçak gemisinden kalkış sırasında kaza yaptı. Pilot güvenli bir şekilde uçaktan çıkarıldı, ancak uçak Akdeniz’e düştü.
- 4 Ocak 2022: Güney Kore Hava Kuvvetleri’ne ait bir F-35A, Seosan Hava Üssü’ne inişi sırasında bir kartala çarparak ağır hasar aldı ve onarılamaz hale gelerek envanterden çıkarıldı.
- 24 Ocak 2022: F-35, USS Carl Vinson uçak gemisine iniş yaparken kaza yaptı. Uçak, geminin güvertesine çarptıktan sonra denize düştü; pilot fırlatma sistemiyle kurtuldu ve 7 denizci yaralandı.
- 19 Ekim 2022: Utah’taki Hill Hava Kuvvetleri Üssü’ne iniş için yaklaşan F-35, hava veri sistemindeki hatalar nedeniyle düştü ve pilot hafif yaralarla kurtuldu.
- 17 Eylül 2023: South Carolina’daki bir Deniz Hava İstasyonu’nda düşen F-35, otopilot moduna alındıktan sonra pilot tarafından fırlatılarak kurtarıldı.
- 29 Mayıs 2024: New Mexico’daki Uluslararası Sunport Havalimanı’na yakın bir alanda düşen F-35, pilotun ciddi yaralanmasıyla sonuçlandı.
- 29 Ocak 2025: Alaska’daki Eielson Hava Kuvvetleri Üssü’nde düşen F-35, önemli derecede hasar aldı; pilot askeri hastaneye nakledildi.
- 30 Temmuz 2025: California eyaletindeki Lemoore Donanma Hava Üssü yakınlarında düşen F-35, pilotun güvenli bir şekilde fırlatılmasıyla sonuçlandı.
Güvenilirlik ve bakım sorunları ise, ABD Operasyonel Test ve Değerlendirme Müdürlüğü’nün yıllık raporlarına göre, F-35 savaş uçaklarının 2023 yılında karşılaştığı en ciddi zorluklar arasında yer almaktadır. Hedeflenen %65’lik görev hazır olma oranının altında kalınarak yalnızca %51 performans gösterilmiştir. 2024 yılında yayımlanan raporda ise, F-35’in belirlenen güvenilirlik ve idame edilebilirlik kriterlerinin altında kalmaya devam ettiği vurgulanmıştır. Ayrıca, ABD Hükümeti Hesap Verebilirlik Ofisi’nin verilerine göre, F-35 filosunun maliyeti 2018 yılında 1,1 trilyon dolardan 2023’te 1,58 trilyon dolara yükselmiştir.
Musk, F-35 uçaklarını eleştirmişti. SpaceX’in sahibi Elon Musk, F-35 uçaklarına karşı eleştirel bir yaklaşım sergilemektedir. Daha önceki yorumlarında, F-35’in tasarımının “ihtiyaç ve hedeflerin yanlış belirlenmesi” sonucu hatalı temellere dayandığını ve bu durumun uçağı “pahalı ve karmaşık bir araç” haline getirdiğini belirtmiştir. Musk, insanlı savaş uçaklarının dron çağında demode olduğunu ve bu uçakların yalnızca pilotların ölümüne sebep olacağını savunmaktadır. Ayrıca, ABD’de Başkan Donald Trump’ın Hükümet Verimliliği Departmanı’na atadığı Musk’ın eleştirileri, ABD’nin F-35 politikasında bir değişiklik olup olmayacağına dair soru işaretleri yaratmaktadır.
İlk yorum yapan olun