A400M Askeri Nakliye Uçağı Atlas Namı Diğer ‘Koca Yusuf’

Günümüzün silahlı kuvvetleri personel ve kaynaklarını hızla nakletmek ve görevlendirmek için esnek ve mali olarak uygun araçlara ihtiyaç duymaktadır. Bu ihtiyaç 1997 yılında hepsi NATO üyesi olan sekiz Avrupa ülkesi tarafından kabul edilen ortak “Avrupa Personel Gereksinimi”‘ne de yansıdı. Bu gereksinimi karşılayacak birkaç teklifin değerlendirilmesinin ardından ülkeler, 27 Temmuz 2000’de seçimlerinin Airbus A400M önerisi lehine olduğunu açıkladılar.

Yeni bir tasarım olan A400M müşteri ihtiyaçlarını optimum düzeyde karşılamak için tasarlanmış büyük bir nakliye uçağıdır. Daha fazla birlikte çalışabilirlik imkanı sunan uçak ömür boyu tasarruf sağlama potansiyeline sahip çok uluslu eğitim destek paketleri sunmaktadır.

A400M bir OCCAR (Ortak Silahlanma İşbirliği Örgütü) projesidir. Türkiye OCCAR üyesi olmayıp proje ortağı ülke konumundadır.

Program Mayıs 2003’te resmi olarak başlatılarak OCCAR’a entegre edildi. Projenin evveliyatı 1980’lere dayanıyor olsa da A400M projesi asıl olarak OCCAR ile birlikte başlamıştır. Katılımcı ülkelerin şu andaki niyeti 170 uçak tedarik etmektir. Ülkeler ve sipariş miktarları şu şekildedir;

• Almanya: 53
• Fransa: 50
• İspanya: 27
• İngiltere: 22
• Türkiye: 10
• Belçika: 7
• Lüksemburg: 1

Program üyesi olmayan Malezya ise 4 uçak siparişi vermiştir.

A400M Askeri Nakliye Uçağı

Stratejik yükleri taşıyabilen A400M “Atlas” hazırlıksız pistlere taktik nakliye yapabilme kabiliyetine sahiptir. A400M kargo helikopterleri, ZMA’lar gibi çeşitli zırhlı araçlar ve birçok farklı yekpare ve parçalı yükü taşıyabilir. Askeri nakliyelerin yanı sıra doğal afet, tıbbi tahliye gibi acil ve özel operasyonlarda görev yapabilmektedir. Keza Türk Hava Kuvvetleri A400M’leri deprem ve tıbbi tahliye gibi operasyonlarda başarı ile kullanmıştır.

A400M nakliye uçağı sökülüp takılabilen koltuk sistemiyle personel nakline ve yolcu aktarımını üstlenebilmektedir. Bu kapsamda Çin’in Wuhan kentinde baş gösteren COVID-19 virüsünden etkilenmemeleri için kentte bulunan Türk ve dost ülke vatandaşlarının ülkemize getirilmesi için Türk Hava Kuvvetleri’ne ait A400M ile tahliye operasyonu gerçekleştirilmişti. Bu Operasyonda A400M’e yolcu taşımasına uygun olacak şekilde koltuklar takılmış ve yüksek KRBN izolasyonu da gerçekleştirilmişti..

Türk Hava Kuvvetleri Ocak 2020’de meydana gelen Elazığ Depremi sonrasında da Ankara ve İstanbul illeri başta olmak üzere Türkiye’nin dört bir yanından Elazığ’a bir hava köprüsü oluşturdu. Bu hava köprüsünün baş aktörü Türk Hava Kuvvetleri’ne ait beş adet A400M nakliye uçağı oldu.

Hepsi NATO üyesi olan sekiz Avrupa ülkesi tarafından başlatılan projede ilk uçuşunu 11 Aralık 2009’da yapan A400M’in ilk üretim uçağı Ağustos 2013’de Fransız Hava Kuvvetlerine teslim edildi ve bir yılın sonunda hizmete girdi. A400M nakliye uçağı son zamanlarda Irak ve Suriye üzerindeki hava operasyonlarında kullanıcı ülkelerce aktif olarak görev alırken; Afganistan, Orta Afrika Cumhuriyeti, Afrika Sahel Bölgesi, Mali ve Orta Doğu’daki Fransa ve Türkiye’nin askeri faaliyetlerinde de operasyonel kullanım gördü. Türkiye’nin Katar ve Somali’deki askeri faaliyetlerinde A400M başat nakliye platformu olarak yer aldı.

A400M Teknik Özellikleri

• Mürettebat: 3-4 (2 pilot, 3 isteğe bağlı,1 yükleme sorumlusu)
• Kapasite: 37,000 kg (82,000 lb), 116 tam teçhizatlı asker/paraşütçü, 66 sedye ve 25 tıbbi personel,
• Uzunluk: 43.8 m (143 ft 8 in)
• Kanat Açıklığı: 42.4 m (139 ft 1 in)
• Yükseklik: 14.6 m (47 ft 11 in)
• Boş Ağırlık: 70 ton (154,000 lb)
• Azami Kalkış Ağırlığı: 130 ton (287,000 lb)
• Toplam İç Yakıt: 46.7 ton (103,000 lb)
• Azami İniş Ağırlığı: 114 ton (251,000 lb)
• Azami Faydalı Yük: 37 ton (82,000 lb)
• Motor (prop): EPI (EuroProp International) TP400-D6
• Prop cinsi: Turboprop
• Prop sayısı: 4
• Ana güç: 8,250 kW (11,000 hp)
• Azami seyir hızı: 780 km/s (421 kt)
• Seyir hızı aralığı: Mach 0.68 – 0.72
• Azami Görev Hızı: 300 kt CAS (560 km/h, 350 mph)
• İlk Seyir İrtifası: at MTOW: 9,000 m (29,000 ft)
• Azami İrtifa: 11,300 m (37,000 ft)
• Azami Görev Yüksekliği – Özel Harekat: 12,000 m (40,000 ft)
• Menzil :Azami yük ile: 3,300 km (1,782 nmi) 
• 0-ton yük ile menzil: 4,800 km (2,592 nmi)
• 20-ton yük ile menzil: 6,950 km (3,753 nmi)
• Yüksüz Uçuş: 9,300 km (5,022 nmi)
• Taktik Kalkış Mesafesi: 940 m (3 080 ft)
• Taktik İniş Mesafesi: 625 m (2 050 ft)
• Dönüş yarıçapı (Yerde): 28.6 m

A400M’nin Nakliye Kabiliyeti

Maksimum 37 tona kadar taşıma kapasitesi ve 340 m³ hacim ile A400M zırhlı muharebe araçları, NH90 ve CH-47 helikopyerleri gibi çok çeşitli yükleri taşıyabilmektedir.  2019’da A400M, her iki yan kapıdan 80 donanımlı paraşütçünün eşzamanlı atlayışı için sertifikasyon uçuş testini başarıyla gerçekleştirdi.

A400M, asfaltsız toprak pistlere, yeterli uzunluğu olmayan pistlere park ve manevra alanı sınırlı yer hizmetleri olmayan pistlere nakliye gerçekleştirebilmektedir. A400M 25 ton’a kadar taşıma yükü ile 750 metrenin altındaki kısa, yumuşak ve hazırlıksız CBR6 piste iniş kalkış gerçekleştirebilir.

Türk Hava Kuvvetleri’ne ait A400M Atlas nakliye uçağı, 15 Nisan 2015’te Malatya Tulga’daki 2’nci Kara Havacılık Alay Komutanlığı’nda yüklemesi yapılan 2 adet T-129 ATAK taarruz tipi helikopterini Kayseri Erkilet’teki 12’nci Hava Ulaştırma Ana Üs Komutanlığı’na başarıyla taşıdı.

A400M’nin Motoru

Dört adet EuroProp International (EPI) TP 400 turboprop motordan güç alan A400M, 8.900 km maksimum menzile, 37.000 ft / 3700 metreye kadar seyir yüksekliğinde turbofan uçaklara benzer şekilde Mach 0.72 hız ile uçma özelliğine sahiptir. A400M özel operasyonlar için 40.000 ft / 12.200 metre yükseklikte uçabilir.

A400M Havadan Yakıt İkmal Yeteneği

A400M projenin başından itibaren çift rollü bir nakliye ve tanker uçağı olarak tasarlanmıştır. Hava kuvvetlerinin çok yönlü bir lojistik ve taktik hava aracı ihtiyacını karşılarken maliyet etkin bir yakıt ikmal uçağına dönüşebilmektedir.

Üretim hattından standart olarak çıkan bir A400M uçağı, iki noktadan probe-and-drogue yöntemi ile yakıt ikmal operasyonu gerçekleştirmek için ekipman ve yazılımın çoğuna sahipti. Herhangi bir A400M prob donanım alıcıları aldığında hızlıca iki noktadan yakıt ikmali yapma kabiliyetine erişebilir.

A400M kargo alanına yerleştirilen ek tanklar ile daha da artırılabilien 63.500 litre temel yakıt kapasitesine sahiptir.

Airbus, 2019 yılında A400M Kargo Tutma Tankları (CHT) yakıt ikmali ünitesi için sertifikasyon uçuş testlerini tamamlayarak, uçağın hava tankeri görevleri için tam sertifikasına doğru büyük bir adım attı.

Havadan yakıt ikmali iki kanada monteli iki hortum tarafından veya arka taraftaki tek bir merkez hattı üzerinden yapılabilir.

Kanatlardaki hortumlar alıcı uçağa dakikada 1.200 kilograma kadar yakış akışı sağlayabilir. Merkez hattı üzerinden dakikada 1.800 kilograma kadar yakıt akışı sağlanabilir. A400M gündüz ve gece yakıt ikmal operasyonlarını izlemek için yardımcı pilot tarafından kokpitten kontrol edilen üç kamera ile donatılabilir.

A400M probe-and-drogue yöntemi kullanan -uçaklara göre- yavaş helikopterlere, savaş uçaklarına veya başka bir A400M uçağına yakıt aktarabilmektedir.

A400M havadan kargo bırakma kabiliyeti

A400M çeşitli irtifalardan 116 adede kadar tam donanımlı paraşütçü bırakabilir. Paraşütçülerin yere düşüş dağılımını azaltmak için 110 knota kadar hızını azaltabilir.

A400M, 25 tona kadar konteyner veya paletli yükü paraşütle bırakabilir. Otomatik tahliye sistemine bağlı hesaplanan hava tahliye noktası, rüzgar etkileri düzeltmeleri de dahil olmak üzere optimum teslimat doğruluğu için tahliye noktasını otomatik tanımlar.

Tıbbi Tahliye (MEDEVAC)

A400M, standart olarak sekiz adet sedyeyle donatılmıştır ve bunlar kalıcı olarak uçakta saklanmaktadır. Ancak birlik MEDEVAC(Medical Evacuation) operasyonu için yapılacak düzenleme ile 66 NATO standardı sedye ve 25 sağlık personeli taşıma kapasitesine erişebilir.

A400M ve Türkiye

Türkiye A400M Projesi’nin tasarım ve üretim ortaklarından biridir.

TUSAŞ A400M Projesi ile “Resimden-Üretime” teknolojisinden “Tasarımdan-Üretime” teknolojisine geçmiştir. Teslimat sonrası entegre lojistik desteğinden sorumlu olunması sebebi ile uçak ömrü boyunca tasarım ve mühendislik desteği verilecektir.

TUSAŞ’ın sorumlu olduğu metalik ve kompozit yapısal iş paketine ilaveten, A400M uçağının tüm iç ve dış aydınlatma sistemleri (kokpit hariç) ile atık/temiz su sistemlerinin birinci derece tasarım ve tedarik sorumluluğu da TUSAŞ tarafından üstlenilmiş bulunmaktadır.

A400M tedarik zincirinde yer alan Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.’nin tasarım ve üretimini üstlendiği komponentler şunlardır:

• Ön orta gövde,
• Arka gövde üst bölümü,
• Paraşütçü kapıları,
• Acil çıkış kapısı,
• Arka üst kaçış kapağı,
• Kuyruk konisi,
• Kanatçıklar ve
• Sürat frenleri

İlki 12 Mayıs 2014 tarihinde envantere katılan A400M ATLAS uçağının dokuzuncusunun test-kabul faaliyetleri Ağustos 2019’da Sevilla’da tamamlandı.

Retrofit çalışmaları Türkiye’de

A400M Projesi kapsamında Türkiye, kabiliyet kazanımlarına da devam ediyor. Uçakların nihai konfigürasyonlarına ulaşmasını sağlayacak retrofit (güçlendirme çalışmaları) faaliyetleri 2020 yılından itibaren Kayseri 2’nci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü’nde gerçekleştirilecek.

Kazanılan kabiliyetle A400M kullanıcısı diğer ülkelerin uçaklarının da retrofit faaliyetlerinin Türkiye’de gerçekleştirilmesi hedefleniyor.

A400M aktif olarak kullanılıyor

A400M Türk Hava Kuvvetleri tarafından aktif biçimce kullanılan bir nakliye uçağı. Türk Hava Kuvvetleri ihtiyaçlarına oldukça tatmin edici seviyede cevap veren uçak personeli tarafından da çok seviliyor.

Türkiye A400M’i uzak coğrafyalardaki yardım faaliyetlerinden tahliye operasyonlarına, askeri harekatlara personel taşımadan afetlerde hava köprüsü oluşturmaya kadar geniş bir çerçevede kullanıyor.

A400M’in kullanıldığı bazı öne çıkan görevler

• Vuhan’dan COVID-19 tahliyesi
• Bangladeş’e sığınan Rohingyalı Müslümanlara insani yardım operasyonu
• COVID-19 nedeniyle Avrupa ülkelerine tıbbi malzeme yardımı  
• Hürkuş’un tanıtım ve gösteri için gitti Bolivya’ya nakli

Sonuç

A400M Türk Hava Kuvvetleri tarafından aktif olarak kullanılan oldukça faydalı bir nakliye uçağı. Maliyetinin yüksek olması gibi çeşitli dezavantajlarını başarı ile göğüslediği harekatlar örtüyor. Türkiye’nin günümüz nakliye filosu göz önüne alındığında; C-160 Transall gibi uçakların ömrünü tamamladığı ve CN 235 gibi uçaklarının kapasitelerinin ve menzillerinin pek çok görev için yetersiz olduğu görülmektedir. Bu nedenlerden ötürü kapasite olarak gerek A400M veya üzeri sınıfta gerek CN-235 ile A400M arasına konumlandırılabilecek nakliye uçağı ihtiyacı olduğu aşikardır.

Türkiye’nin CN-235 ile A400M arasına konumlandırılabilecek nakliye uçağı ihtiyacı için Ukraynalı Antonov ile An-178 tedarikine yönelik anlaşmalar yaptığı iddia edilmişti.

Türkiye’nin stratejik nakliye kabiliyetine ilişkin Antonov ile An-188 üzerine ortak üretim konusunda anlaştığı bilgileri 2018 yılında Ukraynalı yetkililerce verilmişti. Ancak bu bilgi Türk yetkililerden doğrulanmadığı gibi proje ile ilgili bir gelişme olmadı.

Türkiye’nin Somali ve Katar’da askeri üsler kurması, Libya’daki meşru hükumete yönelik bulunduğu destekler de göz önüne alındığında Türkiye’nin hem taktik hem de stratejik sınıfta nakliye uçağı ihtiyacı arttığı gerçeği önümüzde duruyor. Mevcut A400M filosu ile bu ihtiyacını tamamen karşılayacağı söylenemez. Bu minvalde Türkiye’nin daha fazla A400M ihtiyacı olduğu ve bu doğrultuda alımların yapılmasının isabetli olacağını değerlendirebiliriz.

Kaynak: Defence Turk