Demir Eksikliği: ABD ve Türkiye’deki Durum
ABD’de gerçekleştirilen bir araştırma, yetişkinlerin %29’unun mutlak veya fonksiyonel demir eksikliği ile mücadele ettiğini ortaya koydu. Bu, hem kadınları hem de erkekleri etkileyen ciddi bir sağlık sorunu olup, bazı gruplar için daha büyük bir risk taşımaktadır. Peki, Türkiye’de bu durum nasıldır? Kimler demir eksikliği riski altındadır? Demir eksikliğinin belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Demir Eksikliği Risk Faktörleri
Demir eksikliği bazı risk gruplarında daha yaygın olarak görülmektedir:
- 65 yaş üstü bireyler
- 6-12 ay arası bebekler
- 1-2 yaş aralığındaki çocuklar
- Vejetaryen bireyler
- Sık sık kan veren kişiler
- Kemik iliği bozukluğu veya otoimmün hastalığı olanlar
- Hamile veya emziren kadınlar
Mutlak ve Fonksiyonel Demir Eksikliği Nedir?
Amerikan Hematoloji Derneği’ne göre, mutlak demir eksikliği, vücuttaki demir depolarının ciddi şekilde azalması veya tamamen yok olması ile ortaya çıkar. Bu durum genellikle kadınlar, çocuklar ve vejetaryenler arasında daha sık görülmektedir. Diğer taraftan, fonksiyonel demir eksikliği ise vücutta yeterli demir deposu olmasına rağmen, demirin kullanılamaması sonucu meydana gelir. Bu durum hem erkeklerde hem de kadınlarda görülebilir.
Araştırmada, “18 yaş ve üzeri, kurumsal olmayan ve sivil katılımcılar üzerinde serum ferritin, demir ve doymamış demir bağlama kapasitesi ölçümleri yapılan bireyler” incelenmiştir. Araştırmacılar, bu ölçümler doğrultusunda ABD’deki yetişkinlerin büyük bir bölümünün demir eksikliği riski altında olduğunu belirlemiştir. Demir eksikliği anemisi, vücudun yeterli demiri emememesi, yetersiz demir içeren besin tüketimi, vücudun normalden daha fazla demire ihtiyaç duyması ya da kan kaybının fazla olması gibi nedenlerle ortaya çıkabilir.
Demir Eksikliğinin Belirtileri
Demir eksikliği yaşayan bireylerin gözlemleyebileceği pek çok belirti bulunmaktadır. Baş ağrısı, buz veya toprak gibi yiyecek dışı maddeleri yeme isteği bunlar arasında yer alır. Ancak bu belirtiler, demir eksikliğinin daha ciddi etkilerinin yalnızca görünen kısmıdır. İşte dikkat etmeniz gereken 15 önemli belirti:
- Aşırı Yorgunluk veya Halsizlik: Sürekli yorgun ve güçsüz hissetmek, vücudun yeterli kırmızı kan hücresi üretememesi nedeniyle olabilir.
- Nefes Darlığı: Oksijenin kaslara yeterince taşınamaması, herhangi bir aktivite esnasında nefes darlığına yol açabilir.
- Cilt Renginde Solgunluk: Hemoglobin eksikliği nedeniyle ciltte solukluk görülebilir.
- El-Ayaklarda Üşüme ve Karıncalanma: Düşük oksijen seviyesi, el ve ayaklarda soğuma ve karıncalanma hissi yaratır.
- Bağışıklığın Zayıflaması: Demir eksikliği, bağışıklık hücrelerinin çoğalmasını etkileyerek zayıflamasına neden olur.
- Baş Ağrısı: Yetersiz demir seviyeleri, beyne oksijen ulaşımında azalmaya yol açabilir, bu da baş ağrısına neden olabilir.
- Baş Dönmesi ve Göz Kararması: Demir eksikliği, kas güçsüzlüğü ve yorgunluk hissine yol açarak denge kaybına sebep olabilir.
- Saç Dökülmesi: Demir eksikliği, saç büyümesi için gerekli olan oksijenin yetersizliğine neden olabilir.
- Tırnakların Şeklinde Bozulma ve Kırılma: Tırnakların kaşık şeklini alması ve kolayca kırılması demir eksikliğinin belirtisidir.
- Uyku Bozukluğu: Demir eksikliği, önemli hormonların üretimini etkileyerek uyku düzenini bozabilir.
- Kulak Çınlaması: Oksijen eksikliği nedeniyle kulaklarda çınlama hissi oluşabilir.
- Ağız ve Dilde İltihaplanma: Dilin iltihaplanması, ağız kuruması ve çatlakların oluşması demir eksikliğinin bir başka belirtisidir.
- Odaklanmada Zorluk: Düşük demir seviyeleri, zihinsel performansı olumsuz etkileyebilir.
- Kalp Çarpıntısı: Düşük hemoglobin seviyeleri, kalbin daha fazla çalışmasına neden olabilir.
- Ruh Halinde Değişiklikler: Yorgunluk ve halsizlik, ruh halini olumsuz etkileyerek depresyon hissine yol açabilir.
Demir Eksikliğine Ne İyi Gelir?
Uzmanlar, düşük demir seviyelerini önlemek için günlük beslenme alışkanlıklarımıza zengin demir kaynakları eklememizi öneriyor. Bu besinler arasında kırmızı ve beyaz etler, balık, baklagiller, meyveler, kuruyemişler, tahıllar ve yeşil sebzeler bulunmaktadır. Ayrıca, demir açısından zengin olan ciğer, incir ve kayısı gibi kuru meyveler de önemlidir.
Demir eksikliğine iyi gelen gıdalar şunlardır:
- Karaciğer, kırmızı et, tavuk ve balık gibi et ve sakatat türleri
- İstiridye
- Ispanak, pazı gibi yeşil yapraklı sebzeler
- Nohut, mercimek, börülce, barbunya, bezelye ve kuru fasulye gibi baklagiller
- Keçiboynuzu pekmezi ve bal
- Yumurta
- Fındık, fıstık, susam, kabak çekirdeği, kaju ve antep fıstığı gibi yağlı kuruyemişler
- Kuru kayısı, kuru üzüm, incir, hurma ve kuru dut gibi kuru meyveler
- Kekik, kimyon, köri, zencefil veya kişniş gibi baharatlar
- Brokoli, portakal, greyfurt ve çilek gibi C vitamini içeren gıdalar
- Bitter çikolata
Yukarıda belirtilen besinleri doğal olarak tüketerek vücudun ihtiyaç duyduğu demiri elde etmek mümkündür. Ayrıca, doktorunuz tarafından önerilen demir takviyeleri ile de demir ihtiyacınızı karşılayabilirsiniz.
Bu makalede yer alan bilgiler yalnızca eğitim ve bilgilendirme amaçlıdır. Bir tıbbi durum veya sağlık hedefleriniz hakkında herhangi bir sorunuz varsa, her zaman bir doktor veya nitelikli sağlık hizmeti sağlayıcısına danışmalısınız.
