Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) ana yükleniciliğinde geliştirilip üretilen ilk yerli genel maksat helikopteri Gökbey, TEI (TUSAŞ Motor Sanayii) tarafından üretilen ilk milli helikopter motoru TS1400 ile havalanacak. Gökbey’e entegre edilecek ilk milli helikopter motoru TS1400, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın telekonferansla katıldığı törende görücüye çıktı. 700 kişilik bir ekip tarafından geliştirilen ve 1660 beygir güç üreten TS1400’ün testi başarıyla sonuçlandı. Gökbey’in testleri bundan sonra milli motor TS1400 ile yapılacak.
“İlk Milli Helikopter Motorumuz TEI-TS1400’ün Teslimi ve Tasarım Merkezleri Açılışı Töreni”, TEI’nin Eskişehir yerleşkesinde gerçekleştirildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, Vahdettin Köşkü’nden canlı bağlantıyla katıldığı törene Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Yaşar Güler, kuvvet komutanları, Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir, Eskişehir Valisi Erol Ayyıldız, Milli Savunma Bakan Yardımcısı Muhsin Dere ile TEI Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkanı Mahmut Faruk Akşit katıldı.
Törende konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, turboşaft motor geliştirme projesi kapsamında yapılacak yatırımlar ve kazanılacak kabiliyetlerle TEI’nin kendi alanında ülkede rol model haline dönüşeceğini vurguladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, tasarım merkezinde ise mühendislerin, tasarım ve araştırma geliştirme birimlerinde verimli ve koordineli bir şekilde çalışmamalarını yürüteceğini kaydetti. Türkiye ile birlikte uluslararası arenada da milli sanayi kuruluşu TEI’nin sektörün en önemli oyuncuları arasında yer almasını hedeflediklerini belirten Cumhurbaşkanı Erdoğan şöyle devam etti:
“ALTYAPI MİLLİ MUHARİP UÇAK MOTORU TESTİNDE KULLANILACAK”
Dünya üzerinde motor teknolojileri konusunda söz sahibi bir elin parmakları kadar ülke var. Bir motorun geliştirilmesi için yurt içinde yazılımından malzemesine çok geniş bir ekosistemin beraber çalışması gerekiyor. Hamdolsun TEI artık sadece motor üreten değil, motor tasarlayan, üreten ve dünyaya satan bir marka haline dönüşüyor. Turboşaft projemiz ile ülkemizde bu ve benzeri sınıftaki motorları test edebilecek çok ciddi bir test altyapısı da tesis ediyoruz. Bu altyapı aynı zamanda milli muharip uçak motoru gibi daha yüksek güç sınıfı motorlarımızın testinde de kullanılabilecek. Ayrıca yeni nesil hafif zırhlı araçlar, altay tankı, İHA’lar ve füzelerimiz ile birçok platformumuzun çeşitli güç sınıflarındaki motorlarını da geliştiriyoruz. Allah’ın izniyle yakında tüm bu motorları envantere almaya başlayacağız.”
“HEDEFTEN ASLA VAZGEÇMEYECEĞİZ”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, helikopter turboşaft motoruyla açılan yoldan diğer savunma sanayi araçlarının motorlarının tamamı yapılana kadar ilerlemeyi sürdüreceklerini belirterek, “Bir yandan TUSAŞ’ın, diğer yandan özel sektör kuruluşlarımızın gayretleriyle Türkiye’yi havacılık başta olmak üzere, her türlü motor tasarımı ve üretimi alanında adres ülke yapma hedefimize adım adım yaklaşıyoruz. Her ne kadar birileri Arifiye’deki tank paleti fabrikası üzerinden ülkemizin savunma sanayisini baltalamaya çalışsa da biz bu hedeften asla vazgeçmeyeceğiz” ifadelerini kullandı.
“MOTOR PROJELERİNE SAHİP ÇIKACAĞIZ”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, motor projelerinin; Nuri Killigil, Vecihi Hürkuş, Nuri Demirağ gibi isimlerin yürüttükleri çalışmaların, devrim otomobili gibi samimi girişimlerin akıbetine uğramasına müsaade etmeyeceklerini vurgulayarak, “İnşallah TEI’de ve diğer kuruluşlarımızda yürütülen motor projelerine sıkı sıkıya sahip çıkacak, ülkemizin bu alanda da hedeflerine ulaşmasını sağlayacağız.” diye konuştu.
“SAVUNMA SANAYİSİ İÇİN TARİHİ BİR GÜN”
Törende konuşan Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, savunma sanayisi için tarihi bir gün yaşandığını söyledi. Türkiye’nin Milli Teknoloji Hamlesi vizyonuyla kritik teknolojilerin kullanıcısı değil, üreticisi olma yolunda emin adımlarla ilerlediğini kaydeden Bakan Varank, “Artık yüksek teknoloji ve ileri tasarım becerileri gerektiren işlere imza atıyoruz. İşte milli turboşaft motorumuz TS 1400 de bunun en güzel örneklerinden biri. Bu motor, tamamen TEI mühendisleri ve teknisyenleri tarafından tasarlandı, geliştirildi ve üretildi. Gerekli sertifikasyon süreçlerinden sonra seri imalata geçildiğinde, hem bir yurtdışı bağımlılığından daha kurtulmuş hem de yıllık 60 milyon dolarlık bir ileri teknoloji ithalatının önüne geçmiş olacağız. TS 1400 bundan sonraki başarılarımızın bir öncü fişeği konumunda. Türkiye olarak, gaz türbinli motor teknolojisine sahip 7 ülkeden biriyiz. Bugün açılışını yapacağımız yerli motorların tasarım çalışmalarının yürütüleceği tasarım merkezi de bu manada yeni başarı hikayelerimizin çıkış noktası olacak.” dedi.
“YÜZ AKIMIZ TEI GÜÇLÜ ÜRETİM DÖNEMİNE ADIM ATIYOR”
Tasarım ve Ar-Ge ekiplerinin bir araya gelmesiyle hem verimliliğin artacağını hem de proje süreçlerinin kısalacağını dile getiren Bakan Varank, “Kritik bir teknoloji olan gaz türbinli turboşaft motoru geliştirilmesi için gereken tüm üretim ve montaj atölyeleri burada mevcut. HÜRKUŞ, ATAK gibi milli hava araçlarımızda kullanılacak motorlar, bu merkezde rahatlıkla tasarlanabilecek. Yüz akı kurumlarımızdan olan TEI, bu imkanlarla artık çok daha güçlü bir üretim dönemine adım atıyor.” diye konuştu
“KİLOGRAM BAŞINA İHRACAT DEĞERİ 6 BİN DOLAR”
En fazla Ar-Ge harcaması yapan ilk 10 firmanın 5’inin, aralarında TEI’nin de bulunduğu savunma sanayisi firmaları olduğunu belirten Bakan Varank, şunları kaydetti:
“Türkiye’de kilogram başına ihracat değeri 1,5 dolar seviyelerindeyken, savunma sanayimizde bu 50 doların üzerinde. İlk milli helikopter motorumuz TS 1400’ün ise kilogram başına ihracat değeri 6 bin dolar. İşte bu, 18 yılda sıfırdan kurguladığımız Ar-Ge ve girişimcilik ekosisteminin, katma değerli üretimi önceleyen politikalarımızın başarısının ispatı.”
“BAŞARI HİKAYESİNE ŞAHİTLİK EDİYORUZ”
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar da havacılık ve uzay sanayisinde Türkiye’nin öncü kuruluşu olan ve TSK’nın ihtiyaçlarını karşılayan TUSAŞ’ın özellikle son yıllarda gerçekleştirdiği atılımlara işaret etti. TEI’yi geçtiğimiz yıl ziyaret ederek yerli ve milli helikopter motorunun ilk testlerinin başarıyla geçtiğine şahit olduğunu anımsatan Akar, “Bu güzide firmamızın gerçekten büyük bir başarı hikayesi yazdığına yine hep birlikte bugün şahitlik ediyoruz. Motor entegre ve sertifikasyon çalışmalarını müteakip genel maksat helikopterimiz GÖKBEY’in önümüzdeki dönemde seri üretiminin başlamasını da büyük bir heyecanla bekliyoruz.” dedi.
“Başarı bir yolculuktur, bunun bir varış noktası yoktur” inancıyla katedilmesi gereken daha çok mesafe olduğunun altını çizen Akar, “Bu bilinçle çalışan TUSAŞ’ın aynı şekilde Milli Muharip Savaş Uçağı projesinde de büyük başarılar elde edeceğine, ülkemizin ve milletimizin gurur kaynağı olmaya devam edeceğine ve silahlı kuvvetlerimizin acil ihtiyaçlarını bu yönde de karşılayacaklarına tüm kalbimle inanıyorum.” ifadesini kullandı.
“YERLİ OLARAK GELİŞTİRİLMİŞ MOTOR ÜLKEMİZE KAZANDIRILACAK”
Türkiye’nin motor çalışmalarında göz bebeği kurumu TEI’nin ihtiyaçlar için var gücüyle çalışmaya devam ettiğini söyleyen Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir, “Bu proje kapsamında helikopter üzerinde testler başlatılmış olacak. Yerli olarak geliştirilmiş, uçuşa elverişli gereksinimleri doğrultusunda sertifiye edilmiş ve helikoptere entegre edilmiş bir motor ülkemize kazandırılmış olacaktır. Motor geliştirme altyapısının yanında benzer güç aralığındaki tüm havacılık motorlarının test edilebileceği test altyapısı da bize kazandırılacaktır. Motora ilişkin özgün tasarım yazılımları geliştirilecek ve malzeme veri tabanı oluşturulacaktır. Geniş bir teknik altyapıyla sürdürdüğümüz gaz türbin motor geliştirme projelerimizle diğer özgün hava platformlarımızın motor ihtiyaçlarında da yerli çözümler sağlanacaktır. Bununla beraber dünyada motor üreticisi ülkeler arasında yer almak, ihracat konusunda da daha iddialı olmayı gündeme getirecektir.” dedi.
MUADİLLERİNDEN DAHA GÜÇLÜ
TEI Genel Müdürü Akşit, TS1400 projesinin 2017’de başladığını ifade ederek “Bu baştan sona Türk mühendislerinin tasarlayıp geliştirdiği tamamen özgün bir motor. Türkiye’nin gerçek anlamdaki ilk jet motorunu ürettik. Bu, Türkiye tarihinde dönüm noktasıdır.“ dedi.
TS1400 ile birlikte Türkiye’nin havacılık teknolojisi alanında şampiyonlar ligine çıktığını kaydeden Genel Müdür Akşit, “Gökbey’i inşallah bu motorla uçuracağız. Seri imalat planlamamız devam ediyor. Zorlu olgunlaştırma ve sertifikasyon sürecinin ardından 2024’ten sonra Gökbey, milli motorumuzla uçacak.” diye konuştu.
Akşit, Gökbey’in hem askeri hem sivil amaçlı kullanılacağına işaret ederek “Milli motorumuz, muadillerine göre kalkışta, sürekli uçuş gücünde, acil durum kalkışında ve tek motorla kaçış modunda 67-120 beygir daha fazla güç üretiyor.” dedi.
Törende Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın hitabının sonrasında Gökbey’e entegre edilecek ilk milli helikopter motoru TS1400’ün testi gerçekleştirildi. TS1400, testi başarıyla geçti. Bakanlar Varank ve Akar, tüm bileşenleriyle hazır durumda olan bir TS1400’ün üzerindeki örtüyü alkışlar eşliğinde kaldırdı. Görücüye çıkan TS1400’ün teslimatının ardından tasarım merkezinin açılışını yapıldı. Tören alanındakiler daha sonra TEI tesisinde incelemelerde bulundu.
10 YILLIK MARATON
Türk Silahlı Kuvvetleri ile diğer ihtiyaç sahibi makamların, genel maksat helikopteri ihtiyaçlarının özgün bir platform ile karşılanması hedefiyle yürütülmekte olan Özgün Helikopter Programı, 2010 yılında Savunma Sanayii İcra Komitesi (SSİK) kararı ile başlatıldı. Program bütçesi ve takvimi belirlenen özgün helikopter için 2013’de Savunma Sanayii Müsteşarlığı ile TUSAŞ arasında sözleşme imzalandı.
TUSAŞ İMZASI
İlk uçuşunu 2018 yılında LHTEC tarafından üretilen Turbo Şaft Motor LHTEC-CTS800·4AT ile gerçekleştiren Genel Maksat Helikopteri Gökbey’in aviyonik sistemleri, gövde, rotor sistemi, iniş takımı gibi sistemlerinin tamamı TUSAŞ imzası taşıyor.
HASTA DA TAŞIYACAK KARGO DA
Gökbey, Türkiye’de yerli imkan ve kabiliyetlerle tasarlanıp geliştirilen ilk helikopter motoru TS1400 ile havalanacak. Böylece Türkiye, kendi jet türbinli motorunu üretebilen sayılı ülke arasına girecek. Gökbey; VIP, Kargo, Hava Ambulans, Arama Kurtarma, Kıyı Ötesi Taşıma gibi birçok görevde kullanılabilecek.
ATAK TECRÜBESİNDEN YARARLANILDI
En zorlu iklim ve coğrafyalarda, yüksek irtifa ve yüksek sıcaklıkta, gece ve gündüz koşullarında etkin bir şekilde faaliyet göstermek üzere tasarlanan Gökbey’de Atak helikopterinin üretim süreçlerinde kazanılan bilgi, birikim ve tecrübeden de yararlanıldı.
1660 BEYGİRLİK GÜÇ
Gökbey’de kullanılan milli motor TS1400, 1660 beygir güç üretiyor. TS1400’ün üretiminde imalat ve malzeme teknolojisi alanında pek çok ilke imza atıldı. TS1400 için Türkiye’nin ilk tek kristal türbin kanadı üretimi, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi tarafından gerçekleştirildi. Bu üretim sırasında yenilikçi termal bariyer kaplama metotları kullanıldı.
700 kişilik bir teknik ekip tarafından geliştirilen TS1400’nin kilogram başına 6 bin dolar ihracat değerine sahip. TS1400’de kullanılmak üzere Türkiye’de ilk kez nikel ve titanyum alaşımları için havacılık kalitesinde dövme teknolojisi geliştirildi. Geleceğin imalat teknolojisi olarak gösterilen eklemeli imalat ile parçalar üretildi.
312 MİLYON DOLARLIK YATIRIM
Kamu ve özel sektörün güçlü iş birliğinin ürünü olan TEI’ye son 5 yılda 312 milyon dolarlık yatırım yapıldı. Bunun yüzde 43’ü devlet desteklerinden karşılandı. Yüksek teknolojili 11 motora imza atan TEI’nin açılışı gerçekleştirilen tasarım merkezi, yeni motor geliştirme çalışmalarına hız kazandıracak. Tasarım ve Ar-Ge birimleri, bir araya getirecek merkez, daha verimli bir çalışma ortamı sunacak.
